Vitalogie in het onderwijs essentieel voor veerkrachtige samenleving
Door: Marleen Vermeulen
Nederlandse kinderen ervaren het hoogste welbevinden, meldt UNICEF. Toch daalt hun empathisch vermogen. Leerkrachten raken overbelast, jongeren worstelen met stress, sociale onveiligheid en prestatiedruk. Als we nu geen structureel levensonderwijs invoeren, lopen we het risico dat een ogenschijnlijk ‘gelukkige’ generatie afglijdt in mentale en sociale kwetsbaarheid.
Het probleem: we leren kinderen wél rekenen, maar niet leven
Vitaliteit, zelfkennis en empathie zijn geen luxe, maar levensvaardigheden. Toch ontbreekt structurele aandacht hiervoor in het onderwijs. Leerkrachten voelen zich machteloos bij sociaal-emotionele problemen, en kinderen missen handvatten om met zichzelf en anderen om te gaan.
De oplossing: levensonderwijs op basis van Vitalogie
Vitalogie leert hoe je goed voor jezelf, elkaar en de wereld zorgt – fysiek, mentaal, sociaal en spiritueel. Door dit vanaf de PABO te integreren én in het schoolcurriculum op te nemen, creëren we een stevige onderlaag. Geen losse projecten, maar een doorlopende leerlijn, passend bij elke ontwikkelfase.
Waarom is Vitalogie zo belangrijk in het onderwijs?
Onderwijs is een vakgebied met hoge eisen en een snel veranderende omgeving. Leraren en leerlingen worden geconfronteerd met uitdagingen zoals prestatiedruk, digitale afleiding, sociale complexiteit en mentale belasting. Dit vraagt om een holistische aanpak die niet alleen focust op cognitieve prestaties, maar juist ook op welzijn en veerkracht.
Vitalogie sluit hier perfect op aan door een helder en toepasbaar model te bieden dat:
- Een veilige en gezonde leeromgeving creëert waarin leerlingen zich sociaal verbonden en gesteund voelen.
- Leerkrachten helpt duurzaam inzetbaar te zijn door te werken aan hun eigen veerkracht en zelfleiderschap.
- Leerlingen motiveert en betrekt door hen te helpen hun eigen talenten, waarden en motivatie te ontdekken.
- Veerkracht en mentale gezondheid bevordert, zodat kinderen en leerkrachten stress beter kunnen hanteren.
Wat als we het niet doen?
Dan blijven we brandjes blussen met reactieve hulp na problemen, terwijl het fundament zwak blijft. Mentale uitval, pestgedrag, prestatiedruk en sociale polarisatie zullen blijven toenemen. Levensonderwijs is een preventieve investering in een vitale, verbonden generatie. Dáár ligt de toekomst van ons onderwijs – en van onze samenleving.
Wat is levensonderwijs – en hoe breng je het in de praktijk?
Levensonderwijs vraagt een doordachte opbouw van jong tot oud, met actieve rolmodellen in leerkrachten én ouders. Vitalogie biedt een stevig en praktisch fundament. Het model, de Vitaliteitsschijf van Vijf, bestaat uit vijf samenhangende domeinen:
Zelfbewustzijn:
De noodzaak en keuzes die je dient te maken om vitaler te leven. Denk hierbij aan het inzetten en het ontwikkelen van zelfreflectie, zelfliefde, zelfvertrouwen en zelfleiderschap.
PABO-studenten en leerkrachten leren zichzelf goed kennen en nemen regie over hun eigen vitaliteit, zodat zij als krachtige rolmodellen kinderen kunnen begeleiden in het ontwikkelen van zelfreflectie en zelfleiderschap.
Fysiek welzijn:
Je lichaam en leefstijl. Leer goed voor je lichaam te zorgen. Onderdelen zijn voeding, beweging, ontspanning, slaap en ademhaling.
Door gezonde leefstijlgewoonten actief voor te leven en te integreren in het curriculum van de PABO en in de lespraktijk, kunnen leerkrachten (in opleiding) op de kinderen stimuleren om bewust zorg te dragen voor hun lichaam en energiebalans.
Mentaal welzijn:
Je geestelijke en mentale gesteldheid en je emoties. Zoals omgaan met gedachten, emoties en grenzen. Omgaan met stress en het ontwikkelen van veerkracht.
Leerkrachten leren op de PABO en in hun werk hoe zij emoties en stress bij zichzelf en leerlingen kunnen herkennen en reguleren, waardoor zij een veilige omgeving creëren waarin mentale veerkracht groeit.
Sociaal welzijn:
Het samenspel tussen jou en je omgeving. Het ontwikkelen van empathie en verbindende communicatie. Bewustzijn van en respect voor je omgeving – zowel offline als online.
Via voorbeelden en gerichte communicatievaardigheden ontwikkelen PABO-studenten en leerkrachten empathie en verbindende communicatie, waardoor kinderen leren samenwerken en respectvol omgaan met hun sociale en digitale omgeving.
Spiritueel welzijn:
Je innerlijke betekenisgeving. Hier gaat het om het ontdekken van je talenten, waarden, motivatie en wat jou écht beweegt.
Door te reflecteren op hun eigen waarden en motivatie kunnen leerkrachten en PABO-studenten kinderen begeleiden in het ontdekken van hun talenten en het ervaren van betekenis, zodat leren en groeien diepgaand en betrokken wordt.
Vitalogie biedt de onderwijssector een krachtig, holistisch raamwerk om vitaliteit en welzijn integraal te versterken. Het gaat om meer dan kennisoverdracht; het gaat om het creëren van een leeromgeving waarin kinderen en leerkrachten fysiek gezond, mentaal veerkrachtig en sociaal verbonden zijn én betekenis ervaren.
(foto: Nathan Cima via Unsplash)
Afbeeldingen