Veel van onze bossen in Nederland zijn als monocultuur aangeplant. Inmiddels zijn bossen door spontane ontwikkeling en veranderde inzichten in het bosbeheer al wat gemengder, maar nog altijd betrekkelijk eenzijdig. Dit maakt bossen vatbaar voor soort-specifieke ziekten en plagen. Gerelateerd aan de soortensamenstelling en menging, zijn veel van onze bossen vanuit hun oorsprong structuurarm, zowel horizontaal als verticaal.
Een vitaal bos is een bosecosysteem dat, nu en in de toekomst, verstoringen en milieuveranderingen kan ondervangen en zich hieraan aanpast waardoor de aan het bos gebonden biodiversiteit en diensten zich kunnen handhaven en ontwikkelen.
Wat is een vitaal bos
Een vitaal bos wordt als bovenstaande gedefinieerd… Deze definitie is overgenomen uit het project “Onderzoek naar kleinschalig en klimaatslim bosbeheer” dat onderdeel uitmaakt van het MMIP Bomen, Bos en Natuur dat Stichting Probos, Bosgroepen en Wageningen UR uitvoeren.
Gemiddeld is slechts 10 à 15% van alle Brabantse bossen voldoende gemengd en zo’n 40% van de bossen is voldoende gelaagd. Nog volop werk aan de winkel dus!!!
Revitalisering van de bossen is belangrijk om ervoor te zorgen dat deze bossen de veranderingen door onder andere klimaatverandering, verdroging en overmatige depositie van stikstofverbindingen op kunnen vangen en hiermee het voortbestaan van de bossen in Brabant met al hun functies te waarborgen.
Een gerevitaliseerd bos is gezonder en meer divers en daardoor veerkrachtiger. Veerkracht is nodig zodat de bossen ook in de toekomst al hun functies kunnen blijven vervullen, ondanks bedreigingen zoals klimaatverandering, verdroging en overmatige depositie van stikstofverbindingen. Door de versnelde klimaatverandering en daaruit voortkomende klimaatstress en grote weersextremen, is het revitaliseren van de bossen nog urgenter geworden.
De meest relevante aspecten van vitaal, veerkrachtig bos zijn:
- Gezonde bodems met voldoende bodemleven, buffercapaciteit en beschikbaarheid van nutriënten
- Gezonde waterhuishouding en vochtleverend vermogen van de bodem
- Boomsoortenmenging, diversiteit aan boomsoorten
- Boomsoortensamenstelling die past bij de groeiplaats, ook bij klimaatverandering
- Gevarieerde bosstructuur, zowel horizontaal als verticaal
- Functionele soortengroepen van flora en fauna aanwezig
- Voldoende aanwezigheid van habitats voor bosgebonden soorten
- Passende wildstand
- Genetische kwaliteit en diversiteit
‘t Vitabos
De Molenheide is een bosgebied tussen Geldrop en Mierlo dat samen met de Luchense Heide en het Verste Bos 248 ha beslaat. Het gebied is eigendom van de gemeente Geldrop-Mierlo. ‘t Vitabos is hier met 1,5 ha dus slechts een klein onderdeel van (particulier eigendom van VitaHolding BV). Om van ‘t Vitabos het meest vitale bos van Brabant te maken focussen we op drie maatregels:
- Boomsoorten en soortensamenstelling: er wordt ingezet op omvorming van naaldbos naar loofbos. Door deze omvorming kan het bos diverser worden in soortensamenstelling en daarmee resistenter tegen ziekten, plagen en effecten van klimaatverandering. Daarnaast zal de strooiselsamenstelling veranderen, met name bij aanplant van rijkstrooiselsoorten, en kunnen nutriënten en mineralen via het goed verteerbare en minder zure blad weer in de bovenste bodemlaag terecht komen. Ook wordt ingezet op sturing in de boomsoortensamenstelling, waardoor het bos diverser kan worden.
- Bestrijden exoten: invasieve exoten (zoals de Amerikaanse vogelkers) hebben een negatieve impact op biodiversiteit. Door bestrijding van deze soorten, kan afname in oppervlakte en kwaliteit van habitattypen en soorten afgeremd of zelfs gestopt worden. Hierdoor krijgen inheemse soorten weer de kans en kan een structuurrijk en soortendivers bos ontwikkeld worden wat robuust is.
- Aandeel rijkstrooisel vergroten: Boom- en struiksoorten met snel afbreekbaar strooisel kunnen de vocht- en nutriëntenbeschikbaarheid in het bos verbeteren. In afgevallen bladeren zitten voedingstoffen opgeslagen die bij trage afbraak jarenlang onbereikbaar liggen opgeslagen in een dikke strooisellaag. Door het aandeel goed afbreekbaar blad te verhogen wordt de nutriëntenbeschikbaarheid verhoogd doordat de voedingstoffen sneller rondgepompt worden en niet jarenlang opzijgezet worden in de strooisellaag. De betere afbraak draagt bij aan bodemontwikkeling en verbetert de vochtbeschikbaarheid. Ook kunnen rijkstrooiselsoorten zoals linde en zoete kers met hun wortels nutriënten en mineralen vanuit diepere bodemlagen opnemen. Via hun goed afbreekbare blad kunnen deze nutriënten en mineralen weer in de bovenste bodemlaag terecht komen.
In de afgelopen 1,5 jaar hebben we maar liefst 1500 inheemse bomen en struiken aangeplant!
Dit waren de enige soorten in het bos:
Grove den, Fijn spar, Douglas spar, Zomereik, Berk, Lijsterbes, Krentenboom, Hulst, Braam, Amerikaanse eik (= uitheems), Amerikaanse vogelkers (= uitheems)
Er zijn 25 nieuwe soorten aangeplant in 2023-2024-2025
Winterlinde, Populier, Beuk, Hazelaar, Walnoot, Tamme kastanje, Veldesdoorn, Esdoorn, Gewone es, Gewone vlier, Gewone vogelkers, Meidoorn, Sleedoorn, Vuilboom, Zwarte els, Belgische kriek (Kers), Wilde appel, Kardinaalsmuts, Gelderse Roos, Hondsroos, Brem, Liguster, Zoete kers, Gele kornoelje
Nog aan te planten in najaar 2025
Mierlose kers, Boswilg, Egelantier, (Framboos?)